Zelf distilleren is mooi werk maar wat is het risico op methanolvergiftiging?
Omdat over dit onderwerp veel onzin te vinden is hier maar even wat degelijke informatie.
Waar komt die methanol vandaan?Alhoewel methanol ook wel houtgeest genoemd wordt is de voornaamste bron van methanol in vergiste dranken niet hout maar pectine. Pectines zijn celwandbestanddelen die heel nuttig zijn bij het maken van jam omdat ze voor de mooie geleivorming zorgen. Vruchten zoals appels en pruimen bevatten relatief veel pectine.
Bij het brouwen van drank zorgen pectines weer voor troebeling en de wijnmaker wil deze stoffen dan ook kwijt.
Bij de enzymatische afbraak van pectine door het enzym pectine esterase komt methanol vrij. Dit gebeurt spontaan tijdens het rijpen van fruit. Pectine esterase wordt echter ook vaak toegevoegd om het klaren van het brouwsel te bevorderen of een betere sapopbrengst te krijgen. De concentraties methanol die je dan krijgt zijn niet verontrustend, drink gerust een glas wijn of appelsap.
De angst.De vrees van de thuis distilleerder is dus dat je, door onzorgvuldig distilleren, methanol concentreert in je drank. Een avond flink doorzuipen van je eigen distillaat kan dan door blindheid en de dood afgestraft worden. De concentratie methanol is bij vrijwel alle brouwsels laag dus het risico hierop is niet erg groot. Wel is zeker dat behandeling van fruitsappen met pectinase de methanolconcentratie vergroot. Ook is zeker dat wanneer je alcohol maakt van suiker er vrijwel geen methanol gevormd zal worden. Dus het valt allemaal wel mede.
Het misverstand.De chemisch onderlegde persoon roept bovendien: methanol heeft een kookpunt van bijna 65 graden terwijl ethanol (the good stuff) een kookpunt heeft van 78 graden. Dus, wanneer je de eerste fractie van je distillaat maar wegmikt is er niets aan het handje. De methanol verdampt immers veel sneller dan ethanol.
En dat, waarde lezer, is dus onzin. De waarheid is altijd weerbarstiger dan de theorie. Bij een hele goede distillatie kun je inderdaad methanol van ethanol scheiden maar de meeste thuis distilleerders, en ook de producenten van ambachtelijke calvados, cognac, whisky etc, gebruiken een wat grovere methode. Dit wordt pot still genoemd en heeft ook voordelen, doordat er een minder goede scheiding van de verschillende fracties plaatsvindt krijg je ook meer smaakstoffen in het uiteindelijke distillaat.
Maar ook in een pot still zou je methanol van ethanol kunnen scheiden wanneer je alleen rekening zou hoeven houden met de verschillen in kookpunt. Helaas blijkt dat methanol vrolijk met de ethanol mee distilleert. Zie de bovenstaande grafiek afkomstig uit:
(Pear Distillates from Pear Juice Concentrate:
Effect of Lees in the Aromatic Composition L. Garca-Llobodanin, I. Achaerandio, M. Ferrando, C. Gell, and F. Lpez J. Agric. Food Chem., 2007, 55 (9), 3462-3468)Bovendien al bevestigd in: (
Hernandez-Gomez, Ubeda, J.; Briones, A. Melon fruit distillates: comparison of different distillation methods. Food Chem. 2003, 82, 539-543.
Apostolopoulou, A. A.; Flouros, A. I.; Demertzis, P. G.; Akrida- Demertzi, K. Differences in concentration of principal volatile constituents in traditional Greek distillates. Food Control 2005,16, 157-164.)
Ethanol, methanol, water is dus een vrij extreem
azeotroop mengsel dat niet heel eenvoudig door simpele distillatie gescheiden kan worden.Maar weest gerust, zoals boven al uiteengezet is er meestal niet heel veel methanol aanwezig. Matig drinken van je eigen distillaat zal dus nooit tot problemen leiden.
En mocht er toch methanolvergiftiging optreden? Doordrinken, maar dan met zuivere ethanol. Dat is namelijk de
behandelingswijze van methanolvergiftiging...