Erfelijke Darmkanker, HNPCC.

Veel koken en weinig kanker hier de laatste tijd, daarom een update.
Rond kerstmis had ik een leuke verassing voor de familie, ik blijk een erfelijke vorm van darmkanker onder de leden te hebben. Ik ben dus een mutant. Dat betekent overigens ook dat mijn geliefde kleuter 50% kans heeft op deze afwijking, "the gift that keeps on giving".

Omdat ik me al jaren beroepshalve met genetica en erfelijke afwijkingen bezighoud ben ik in de unieke positie deze ziekte als patient en als deskundige toe te kunnen lichten. Zo erg is het namelijk allemaal ook weer niet. Sterker nog, wanneer je je iedere 2 jaar braaf laat screenen is de levensverwachting van mensen met dit soort afwijkingen waarschijnlijk niet anders dan die van een willekeurig persoon. Hoe meer kennis over je erfelijke aanleg voor kanker hoe beter. Neem mijn geval, wanneer ik geweten had dat ik deze afwijking bezit had ik niet met een uitgezaaide darmtumor rondgelopen en mezelf bijna doodervaringen, twee zware operaties en anderhalf jaar chemotherapie bespaard. Ik had dan in een screeningsprogramma gezeten en mijn tumor was, toen ie nog een klein poliepje was, bij een coloscopie weggenomen. Nu is de kans dat ik de komende 5 jaar door kom nog steeds rond de 50%.

Wat meer achtergrond: Het merendeel van de darmkankers is de zogenaamde sporadische vorm. Deze vorm van kanker is niet erfelijk en ontstaat wanneer een dikke darmcel in een kwaadaardige kankercel veranderd.

Er zijn ook mensen die een grote kans op darmkanker hebben doordat ze een genetische afwijking bezitten. Grofweg kun je deze in twee categorien indelen, FAP en HNPCC (Heriditary Non Polyposis Colon Cancer). Ik zelf ben de gelukkige bezitter van een mutatie in MHS6, een vorm van HNPCC. Afwijkingen in andere genen, zoals MLH1, MSH2 en PMS2 kunnen ook HNPCC veroorzaken. HNPCC wordt ook wel Lynch syndroom genoemd.
FAP is een heel ander verhaal en omdat ik dat zelf niet heb ga ik daar niet verder op in.

HNPCC wordt veroorzaakt door mutaties in eiwitten die schade aan het DNA repareren. Normaal gesproken wordt DNA schade snel gerepareerd maar wanneer dit mechanisme niet goed werkt kan kanker ontstaan. Hoe werkt dat? Kanker is snelle ongecontroleerde celdeling. Darmcellen delen onder normale omstandigheden ook heel snel maar dit proces wordt zorgvuldig in de hand gehouden. Wanneer de controle op deling van darmcellen verloren gaat kan de cel ontsporen, ongecontroleerd hard gaan delen en in een tumorcel veranderen. Het is dus makkelijk te begrijpen dat er bij mensen die DNA schade niet goed kunnen repareren een grotere kans is dat de celdeling van een normale darmcel ontspoort. Wanneer een van de genen die de celdeling controleren toevallig beschadigd raakt wordt deze immers niet goed gerepareerd bij mensen met HNPCC, met kanker als gevolg.
Een kenmerk van kankercellen van patienten met HNPCC is dus dat ze afwijkingen in hun DNA hebben. Een snelle manier om te bepalen of dit het geval is het kijken naar de stabiliteit van kleine stukjes DNA. In mensen met HNPCC zullen deze stukjes DNA veranderen omdat ze niet goed gerepareerd worden. Dit wordt microsatellite instability genoemd. Deze microsatelliet instabiliteit heeft geen directe gevolgen maar is een makkelijke manier om te testen of een tumor misschien is veroorzaakt door afwijkingen in het DNA reparatiemechanisme.

Het verhaal is echter nog wat ingewikkelder, onder normale omstandigeheden is er namelijk helemaal geen probleem met het repareren van DNA schade in mensen met HNPCC.
We bezitten allemaal twee sets van ons genetische materiaal, en 1 set is werkt nog prima bij patienten. Het vermogen DNA schade te repareren is bij HNPCC dus de helft van de normale situatie en dat is meer dan voldoende. Alleen wanneer, door een ongelukkig toeval, de goede kopie van het HNPCC gen wordt uitgeschakeld treden problemen op. Dit komt in weinig cellen voor en is ook de reden dat dit soort tumoren pas op latere leeftijd optreden en op weinig plekken.

Er zijn berichten dat de prognose van mensen met erfelijke vormen van darmkanker wat beter is dan die met de sporadische vorm. De respons op chemotherapie is misschien wat slechter. De literatuur is daar echter nog niet eenduidig over.

Wat heeft dit nu allemaal met eten te maken? De link tussen voedsel en darmkanker is niet zo heel sterk. Hoge consumptie van rood vlees en worst geven misschien een iets hogere kans op darmkanker, maar ook dat verband is nog niet duidelijk.
Als HNPCC patient wordt je regelmatig gescreened door een coloscopisch onderzoek van de darm dus zorgen maken over het voedingspatroon is onnodig. Gematigd, vers en gevarieerd eten is wel zo lekker natuurlijk...